Z artykułu dostępnego tutaj dowiesz się jaki cel ma tzw. ustawa o sygnalistach, jakich podmiotów publicznych i prywatnych dotyczy oraz do kiedy podmioty te będą musiały wdrożyć obowiązki nałożone omawianą ustawą.
Czas opisać co reguluje, kogo konkretnie i z jakich powodów ma chronić ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa.
Poniżej omawiany jest projekt ustawy, który na stronach Rządowego Centrum Legislacji ukazał się 4 sierpnia 2022 r.
Co reguluje ustawa o sygnalistach
Najprościej ujmując, ustawa ureguluje warunki objęcia ochroną w związku ze zgłoszeniem lub publicznym ujawnieniem naruszenia prawa, tryb zgłoszenia lub ujawnienia publicznego przez osobę fizyczną i wymogi co do rzetelności zgłaszanych informacji związane z przesłanką uzasadnionych podstaw dokonania zgłoszenia. Jak stanowi uzasadnienie do projektu ustawy: „Spełnienie ustawowych warunków co do zgłoszenia będzie wiązało się z objęciem ochroną przewidzianą w ustawie”.
Naruszenie prawa (jakiego konkretnie?) w podmiocie prawnym
Zgodnie z art. 3 projektu ustawy naruszeniem prawa jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczące:
1) zamówień publicznych (nie dot. zamówień publicznych w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa do których nie ma zastosowania ustawa prawo zamówień publicznych);
2) usług, produktów i rynków finansowych;
3) przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
4) bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
5) bezpieczeństwa transportu;
6) ochrony środowiska;
7) ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
8) bezpieczeństwa żywności i pasz;
9) zdrowia i dobrostanu zwierząt;
10) zdrowia publicznego;
11) ochrony konsumentów;
12) ochrony prywatności i danych osobowych;
13) bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
14) interesów finansowych skarbu państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
15) rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publiczno-prawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych.
Podmiot publiczny jak i prywatny może dodatkowo ustanowić zgłaszanie naruszeń dotyczących obowiązujących w tym podmiocie regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych, które zostały ustanowione na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego i pozostają z nimi zgodne. W takim przypadku nie stosuje się przepisów dot. zgłoszenia zewnętrznego i ujawnienia publicznego.
Ustawa nie dotyczy …
– informacji objętych tajemnicą związaną z wykonywaniem zawodów medycznych oraz prawniczych;
– tajemnicą narady sędziowskiej;
– postępowaniem karnym – w zakresie tajemnicy postępowania przygotowawczego oraz tajemnicy rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności.
Informacja o naruszeniu prawa uzyskana w określonym kontekście
Ustawę stosuje się do informacji o naruszeniu prawa (w powyższych dziedzinach) uzyskanej w kontekście związanym z pracą.
Informacja o naruszeniu prawa to informacja, w tym uzasadnione podejrzenie, dotyczące zaistniałego lub potencjalnego naruszenia prawa, do którego już doszło lub prawdopodobnie dojdzie w podmiocie prawnym, w którym zgłaszający uczestniczył w procesie rekrutacji lub innych negocjacji poprzedzających zawarcie umowy, pracuje lub pracował, lub w innym podmiocie prawnym, z którym zgłaszający utrzymuje lub utrzymywał kontakt w kontekście związanym z pracą, lub informację dotyczącą próby ukrycia takiego naruszenia prawa.
Kontekst związany z pracą to obecne lub przyszłe działania związane z wykonywaniem pracy na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę świadczenia pracy lub usług lub pełnienia funkcji w podmiocie prawnym lub na rzecz tego podmiotu lub pełnienia służby w podmiocie prawnym, w ramach których uzyskano informację o naruszeniu prawa oraz istnieje możliwość doświadczenia działań odwetowych.
Zatem, aby ustawa miała zastosowanie dana osoba fizyczna musi powziąć informację o naruszeniu prawa (określonego prawa) w kontekście związanym z jej pracą i jednocześnie osoba ta ma uzasadnione podstawy sądzić, że ta informacja jest prawdziwa (w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego).
Kto może dokonać zgłoszenia lub ujawnienia publicznego?
Zgłoszenia może dokonać osoba fizyczna:
1) będąca pracownikiem,
2) będąca pracownikiem tymczasowym,
3) świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
4) będąca przedsiębiorcą,
5) będąca akcjonariuszem lub wspólnikiem,
6) będąca członkiem organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
7) świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
8) będąca stażystą,
9) będąca wolontariuszem,
10) będąca praktykantem,
11) będąca funkcjonariuszem, w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020 r. poz. 723 i 2320, z 2021 r. poz. 2333, 2448 i 2490 oraz z 2022 r. poz. 1115),
12) będąca żołnierzem zawodowym, w rozumieniu art. 2 pkt 39 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. poz. 655 i 974).
Ustawę stosuje się również do osoby fizycznej, o której mowa powyżej, w przypadku zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacji o naruszeniu prawa uzyskanej w kontekście związanym z pracą, przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę świadczenia pracy lub usług lub pełnienia funkcji w podmiocie prawnym lub na rzecz tego podmiotu lub pełnienia służby w podmiocie prawnym, lub gdy taki stosunek już ustał.
Kiedy zgłaszający będzie chroniony?
Zgłaszający podlega ochronie określonej w ustawie pod warunkiem że miał uzasadnione podstawy sądzić, że będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacja jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że informacja taka stanowi informację o naruszeniu prawa.