Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę, nie dotyczy to członków zarządów określonych spółek, o czym pisałam tutaj. Zatrudnienie członka zarządu może być oparte o stosunek cywilnoprawny (zwykle umowa o świadczenie usług zarządczych) albo o stosunek pracy. Za każdym razem mamy do czynienia z dwoma stosunkami prawnymi między członkiem zarządu a spółką. Pierwszy to stosunek korporacyjny, który powstaje w następstwie powołania osoby do zarządu przez odpowiedni organ. Drugi to stosunek cywilnoprawny, który jest niezależny od stosunku korporacyjnego, lub też stosunek pracy.
Niezależność ta oznacza, że odwołanie członka zarządu ze stanowiska przez właściwy organ spółki zgodnie z umową spółki i ustawą co do zasady nie wpływa automatycznie na byt umowy o pracę, czy też umowy cywilnoprawnej. Niezależność ta jednak musi wynikać z treści konkretnej umowy cywilnoprawnej. Sama umowa może być dość szczegółowa w takim przypadku i z detalami może opisać wynagrodzenie członka zarządu i wszelkie inne benefity.
Oczywiście, członek zarządu może sprawować swoją funkcję bez jakiekolwiek umowy. Wówczas sam fakt powołania (odpowiednia uchwała) wykreuje jedyny stosunek prawny łączący członka zarządu ze spółką. Będzie to tylko stosunek korporacyjny.
Stosunek prawny członka zarządu ze spółką a odwołanie
Jeśli członka zarządu łączy ze spółką stosunek pracy (tylko w celu sprawowania tej funkcji) to może się zdarzyć, że odwołanie z funkcji członka zarządu będzie stanowiło przyczynę rozwiązania umowy o pracę na czas nieokreślony. Nie musi tak jednak być w każdym przypadku. Pracownicze zatrudnienie może być ściśle zależne od powołania do zarządu i dlatego nie ma racji bytu po ustaniu tej funkcji. Z reguły w samym odwołaniu z funkcji wyraża się zasadność wypowiedzenia umowy o pracę, a zatem z chwilą odwołania z funkcji członka zarządu umowa o pracę traci swą zasadność, gdyż innej pracy odwołany członek zarządu nie może wykonywać na podstawie dotychczasowej umowy o pracę. Fakt odwołania będzie stanowił przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, w tym przypadku należy dochować wszelkich wymogów wynikających z Kodeksu pracy.
Może być i tak, że członek zarządu jest jednocześnie np. dyrektorem finansowym w tej spółce i ma zawartą umowę o pracę, w której zostanie mu przypisane to stanowisko.
W końcu może być i tak, że członek zarządu nie ma żadnej umowy – swoją funkcję sprawuje na podstawie powołania.
Pracownik – członek zarządu
Odwołanie z funkcji członka zarządu spółki (zatrudnionego na podstawie umowy o pracę tylko w celu sprawowania tej funkcji) stanowi wystarczającą przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę, którą zawarto z nim w związku z powierzeniem tej funkcji (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2011 r., II PK 313/10).
Odwołanie pracownika ze stanowiska prezesa zarządu spółki akcyjnej stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie mu umowy o pracę, kiedy jej zawarcie wiązało się bezpośrednio z powołaniem go na to stanowisko (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1997 r., I PKN 388/97, opublikowany w OSNP z 1998 r. Nr 18, poz. 540).
Reasumując, odwołanie z funkcji w zarządzie spółki stanowi przyczynę rozwiązania umowy o pracę, jeśli umowa ta dotyczyła wykonywania przez daną osobę pracy w charakterze członka zarządu. W sprawach tych osoby powołane do pełnienia funkcji były jednocześnie zatrudnione w celu wykonywania pracy na stanowisku w zarządzie.
Pracownik – członek zarządu – dyrektor ds. ……
Nierzadko spotykane są rozwiązania, że pomiędzy spółką a członkiem zarządu istnieją dwa stosunki prawne tj. stosunek korporacyjny (wynikający z powołania do pełnienia funkcji) oraz umowa o pracę, przy czym na mocy umowy o pracę obowiązki z niej wynikające nie pokrywają się z obowiązkami członka zarządu. Zwykle w spółkach kapitałowych przyjęty jest podział korporacyjny – jeden członek zarządu może być dyrektorem personalnym, drugi dyrektorem ds. finansowych, trzeci dyrektorem ds. marketingu i sprzedaży itp.
W takim przypadku odwołanie z funkcji członka zarządu nie będzie równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. Nie może to być także samoistna przyczyna rozwiązania stosunku pracy. Taka osoba bowiem ma inny zakres obowiązków jako pracownik, a inny jako członek zarządu. Wprawdzie mogą się one w pewnych aspektach pokrywać, ale co do zasady nie można przyjąć, iż w takiej sytuacji, jeśli osoba ta nie sprawdza się na stanowisku członka zarządu, to nie wykonuje również obowiązków pracowniczych (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 23 marca 2017 r., VIII Pa 9/17, LEX nr 2282676).
Po odwołaniu pracownika ze stanowiska członka zarządu jego stosunek organizacyjnoprawny ustaje ze skutkiem natychmiastowym (jeżeli nic innego nie wynika z oświadczenia organu odwołującego), pozostaje zaś tylko stosunek pracy, który trwa tak długo, dopóki nie zostanie rozwiązany przez którąkolwiek ze stron. Z chwilą odwołania z zarządu pracownik staje się byłym członkiem zarządu, z którym rozwiązanie umowy o pracę należy już do uprawnień zarządu, a nie zgromadzenia wspólników.
Stosunek cywilnoprawny a odwołanie
Jeżeli członka zarządu łączy ze spółką oprócz stosunku korporacyjnego również stosunek cywilnoprawny (np. umowa o świadczenie usług zarządczych) to jego sytuacja zależy od treści tejże umowy.
Jeśli w treści umowy zawarte jest postanowienie, że umowa ta rozwiązuje się w dacie odwołania to nie jest wymagane jakiekolwiek inne działanie ze strony spółki w tym zakresie. Jeśli natomiast umowa stanowi o okresie wypowiedzenia i nie zawiera możliwości rozwiązania jej bez zachowania okresów wypowiedzenia to należy ją wypowiedzieć z zachowaniem określonego terminu wypowiedzenia. Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się bowiem, że strony mogą w umowie tego typu ograniczyć możliwość jej rozwiązania w każdym czasie wprowadzając do umowy terminy wypowiedzenia.
Gdy jest tylko powołanie na członka zarządu (bez żadnej umowy) – wystarcza uchwała odpowiedniego organu o odwołaniu danej osoby z tej funkcji.
